Γλωσσάρι Λήμνου (Ε)

Από το βιβλίο του Θ. Μπελίτσου

«Συλλογή γλωσσικού υλικού από τη Λήμνο.

Συμβολή στη μελέτη του λημνιακού γλωσσικού ιδιώματος»

Έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών

- Ε -

εγγλέζ΄κο ή ΄γγλέζ΄κο (το), ποικιλία λευκού σταφυλιού με μεγάλη χοντρόφλουδη ρώγα, το οποίο ωριμάζει τον Αύγουστο. Εκτός από οινοποίηση, το ξεραίνουν και φτιάχνουν σταφίδες. Πρόκειται για το μοσχάτο Αλεξανδρείας, το οποίο απέκτησε την επωνυμία εγγλέζ΄κο, επειδή άρεσε ιδιαίτερα στους Άγγλους στρατιώτες που είχαν έρθει στη Λήμνο το 1915-18.

εκεινά (τοπ. επίρ.), εκεί μακριά, εκεί πέρα.

εκεινιά (θηλ. αντωνυμία), εκείνη εκεί πέρα μακριά.

-έλα, θηλ. υποκ. κατάληξη (π.χ. δεκαρέλα, ουραδέλα, μορφονέλα, Δεσπ΄νέλα), συχνή ως γυναικεία πατριδωνυμική ή πατρωνυμική: η Καμνιωτέλα (από το χωριό Καμίνια), η Κασπακνέλα (από το χωριό Κάσπακας), η παπαδέλα (η κόρη του παπά) κλπ.

ελογισμένος, -η, -ο, ο συλλογισμένος, ο σκεπτικός. Σε σκωπτικό τραγούδι: «περνώ από την πόρτα σου, σε βλέπω ελογισμένη».

έναι (ρ.), είναι.

εννενηνταεννιά (το), παιγνίδι της τράπουλας με 24 φύλλα για τρεις παίκτες, παραλλαγή του «ανεβαστού εξηνταέξ» ή «μπουμ», του οποίου όμως η βάση είναι οι 99 βαθμοί και δεν υπάρχει μπουμ. Όποιος μπει μέσα γράφει αρνητικούς βαθμούς, ενώ οι άλλοι κερδίζουν από 25. Συνήθως ο νικητής βγαίνει στους 1000 βαθμούς ή ανάλογα με τη συμφωνία.

εννιαρούδ΄ (το), η εννιάρα, η τρίλιζα με τα εννιά πούλια.

εξηνταέξ (το), παιγνίδι της τράπουλας με 24 φύλλα (εννιά, δέκα, βαλές, ντάμα, ρήγας, άσσος) για δύο παίκτες. έχει βάση τους 66 βαθμούς. Οι δύο παίκτες μοιράζονται από 6 φύλλα και τα 12 μένουν κλειστά. Ανοίγουν μόνο το πρώτο, για να βγουν τα κόζα και ανάλογα παίζουν και αντικαθιστούν τα φύλλα τους με κλειστά. Νικά όποιος συγκεντρώσει πρώτος 66 βαθμούς. Ο νικητής κερδίζει: α) τρεις πόντους, όταν ο αντίπαλος δεν πιάσει φύλλο, β) δύο πόντους, όταν ο αντίπαλος δεν κόψει, δηλ. δεν συγκεντρώσει 33 βαθμούς και γ) έναν πόντο, όταν ο αντίπαλος κόψει. Υπάρχει και ισοπαλία, όταν τελειώσουν τα φύλλα και κανείς δεν έχει συγκεντρώσει 66 βαθμούς, οπότε κανείς δεν κερδίζει πόντους. Ο τελικός νικητής βγαίνει στους 11 ή 16 ή 21 πόντους, ανάλογα με τη συμφωνία. Πιο συναρπαστικές παραλλαγές είναι το «ανεβαστό» ή «μπουμ» και το «εννενηνταεννιά».

-έρα, υποκ. κατάληξη θηλ. π.χ. αλεπ΄δέρα.

-έρης, -έριας, συχνές πατρωνυμικές καταλήξεις. Π.χ. Γαϊτανέρης, Γιαννέρης, Δεσποτέρης, Κωνσταντινιέρης, Νικολέρης, Σταματέρης, Αντωνέριας, Βασιλέριας κ.λπ.

-έρι ή -έρ΄, συχνή υποκ. κατάληξη, π.χ. αλεπ΄δέρ΄, δαχτ΄λέρ΄, λαγ΄δέρ΄, Καλλιοπ΄τέρ΄ (παιδί από το χωριό Καλλιόπη).

έτσ΄νας (τροπ. επίρ.), έτσι, μ΄ αυτό τον τρόπο.

ευχηστώ (ρ. υποτ. αορ.), να ευχηθώ.

εφτάκιλο (το), ποικιλία λευκού σταφυλιού με χοντρή ρώγα και μεγάλα τσαμπιά

εψές (χρον. επίρ.), χθες.

Επιφωνήματα επίκλησης ζώων

αϊ ντε: κάλεσμα των προβάτων όταν ξεφεύγουν από το χώρο τους.

αχουτέ ή ακουτέ: διώξιμο των σκυλιών.

γκρρρ, ούλι ούλι: διώξιμο της κουρούνας.

γουώτς, γουώτς, γουώτς: κάλεσμα του χοίρου.

έλα μαλιό: καλόπιασμα της αγελάδας για να πλησιάσει ή να παραμερίσει συνοδευόμενο μ΄ ελαφρό χτύπημα στα πισινά.

λάτε, λάτε, λάτε: κάλεσμα για τις κότες.

ντέε: κάλεσμα του γαϊδάρου.

ουστ σακάτ΄: εντολή προς το γάιδαρο να στρίψει προς τα κάτω.

ουστ σαπάν΄: εντολή προς το γάιδαρο να στρίψει προς τα πάνω.

πούλ΄, πούλ΄, πούλ΄: κάλεσμα για τις κότες. Τα γειτονικά κοτέτσια πρέπει να έχουν διαφορετικό κάλεσμα.

προύουκα, προύουκα: κάλεσμα για τις κότες.

τγιό: εντολή στο γάιδαρο να σταματήσει.

ψώωω: εντολή στο γάιδαρο να σταματήσει.

ωωω χα: εντολή στα γελάδια να σταματήσουν.